تولید پنبه ارگانیک

یکی از دغدغه های بشر امروزی آلودگی محیط زیست و نگرانی از به خطر افتادن حیات در نتیجه
بی توجهی او به سالم سازی محیط زیست و دور ساختن از هر نوع آلاینده هاست. از آغاز زندگی تولید محصولات کشاورزی و دامی، برای تأمین غذا و پوشاک از مشغولیت های مهم انسان بوده و با پیشرفت تمدن این نیازمندیها نیز بیشتر و متنوع تر شده است.در این راه تأکید بر فزونی عملکرد و رقابت در تولید، بشر را از توجه به خطرات ناشی از مصرف مواد شیمیائی و اثرات تخریبی آن برای محیط زیست و
مخاطره آمیز بودن برای سلامت انسان، غافل ساخته و اکنون که زنگ ها به صدا درآمده ، انسان در این اندیشه است که چگونه می توان بدون آلوده کردن محیط زیست و به خطر انداختن سلامت انسان به تولید پایدار دست یافت؟ پاسخ و چاره کار به کارگیری کشاورزی ارگانیک می باشد. از جمله محصولاتی که تولید ارگانیک آن برای تأمین سلامت انسان مورد توجه قرار گرفته و مرتباً به تولید آن اضافه می شود، محصول پنبه است. بطور معمول کلیه تولید کنندگان پنبه در کشورهای توسعه یافته و در اکثر کشورهای در حال توسعه، برای کنترل علفهای هرز، آفات، بیماریها و همچنین حاصلخیزی خاک و ریزش برگها به مقدار زیادی به مواد شیمیائی متکی می باشند. امروزه استفاده از مواد شیمیائی آنچنان افزایش یافته که نه تنها تهدیدی برای محیط زیست بوده بلکه تولید پنبه را هم بسیار پرهزینه ساخته است. افزایش هزینه های تولید و ملاحظات زیست محیطی محققین را بر آن داشت که راههائی در زمینه های اکولوژی زراعی پیدا کنند. براساس مطالعات انجام شده و از ترکیب روشهای معمول در زراعت با روش های کنترل کننده سالم، تولید پنبه بدون استفاده از مواد شیمیائی امکان پذیر می باشد. پنبه ای که بدون استفاده از مواد شیمیائی آلوده کننده محیط زیست بدست می آید پنبه «پاکیزه طبیعی» ، «سبز»، «آلی» یا پنبه «ارگانیک» نامیده می شود. کشاورزانی که بخواهند پنبه ارگانیک تولیدکنند نباید از کود شیمیائی ، سم و دیگر مواد ممنوع شده استفاده کنند.برطبق مقررات تولید ارگانیک زارعین می توانند پس از گذشت سه سال از عدم مصرف مواد یاد شده در کشت ارگانیک، گواهی تولید پنبه ارگانیک را از سازمانهای زیربط دریافت نمایند. در سالهای اول و دوم به زارعینی که کلیه استانداردهای تولید پنبه ارگانیک را رعایت کنند گواهینامه انتقالی اعطاء می گردد

از آنجا که برای تولید محصول ارگانیک و دریافت گواهینامه، میبایست حداقل ۳ سال از زراعت آن بدون مصرف مواد شیمیایی گذشته باشد بنابراین در این سالها کاهش محصول اجتناب ناپذیر بوده ولی می توان با به کارگیری توصیه های فنی آنرا به حداقل ممکن کاهش داد چون مطمئناً در چنین شرایطی زارعین به سرعت یاد می گیرند که چگونه حاصلخیزی خاک را حفظ و با آفات مبارزه نمایند و تلاش می کنند سیستمهای جدید کشت را که مدیریت خاک آن دارای اهمیت زیادی می باشد، بیاموزند.

کاهش راندمان:

بدون شک عدم استفاده از کودهای شیمیائی، سموم علف کش و دفع آفات و حتی تنظیم کنندگان رشد منجر به کاهش راندمان می گردد و این امر به میزان قابل توجهی بستگی به میزان حاصلخیزی خاک، جمعیت علفهای هرز و شیوع آفات و بیماریها دارد. در یک زراعت به روش معمول اگر خاک از نظر مواد آلی غنی باشد به تقویت کننده دیگری به غیر از ازت نیاز نخواهد بود در این حالت چنانچه زراعت قبلی حبوبات بوده باشد کاهش راندمان به حداقل خواهد رسید، که کاهش راندمان در سال اول بیشتر و در سالهای بعدی به تدریج بهبود می یابد از نقطه نظر بیماریها و آفات اگر چه مقدار کاهش راندمان به میزان زیادی بستگی به شدت آلودگی گیاه پنبه دارد اما مبارزه از طرق غیرشیمیائی بطوری که مورد قبول دستگاه تأئید کننده باشد می تواند از شدت آلودگی و کاهش راندمان بکاهد در سال اول ممکن است میزان راندمان تا یک چهارم میزان راندمانی که زارعین از روشهای معمول استفاده می کنند، برسد ولی بدون شک در سالهای بعد نه تنها راندمان بهبود خواهد یافت بلکه با توجه به بالا بودن قیمت پنبه ارگانیک که حدود ۵/۲ تا ۳ برابر قیمت پنبه غیر ارگانیک میباشد، درآمد قابل قبولی را برای تولید کنندگان پنبه ارگانیک بوجود خواهد آورد.

واریته:

تولید پنبه ارگانیک متجاوز از بیست سال است که رسماً آغاز شده است در حال حاضر از نظر انتخاب واریته نظریه ارائه شده آنست که اختلافی بین کشت پنبه معمولی و کشت پنبه ارگانیک وجود ندارد و زارعین می توانند واریته هائی که بهترین نتیجه را در منطقه داده است برای کشت پنبه ارگانیک نیز انتخاب نمایند. از نظر نوع خاک و شرایط آبیاری، نوع واریته اختلافی را نشان نداده است و نوع واریته در صفات اصلی مانند راندمان،زودرسی و کیفیت الیاف تأثیری ندارد اما بدون شک از نظر عدم استفاده از
مواد شیمیائی، نوع واریته بسیار مهم است و به نظر می رسد که روش تولید پنبه ارگانیک تأثیرات قابل توجهی در این صفات بجا می گذارد. در دهه های اخیر اصلاح کنندگان بذر واریته هائی بدست آورده اند که شدیداً تحت مصرف کودهای شیمیائی می باشد. کمبود ازت، سبب کاهش بازدهی گیاه و همچنین پائین آمدن خصوصیات کیفی الیاف میگردد. کمبود دیگر مواد غذائی نیز تأثیرات نامطلوبی بر میزان راندمان و کیفیت الیاف بجا می گذارد لذا ضرورت دارد که اهداف اصلاح نژاد براساس این شرایط ویژه مورد تجدید نظر قرار گیرد. باید واریته هائی تهیه گردد که ضمن مقاوم بودن، قادر به ارائه راندمان بالا در زمینهای فقیر باشند در اینگونه اصلاح نژاد آزمایشات بررسی راندمان باید تحت شرایط ارگانیک باشد یعنی از کود، علفکش، آفت کش و یا هورمون های تنظیم کننده رشد استفاده نشود.

انتخاب محل کشت:

انتخاب محل کشت مهمترین مسئله در تولید پنبه ارگانیک می باشد. انتخاب مزرعه ای که از نظر مواد آلی فقیر و دارای مشکل دائمی علفهای هرز باشد سبب کاهش میزان تولید خواهد شد. چنین زمینی نباید برای تولید پنبه ارگانیک انتخاب شود از آنجا که زراعت ارگانیک، با آگاهی صورت می گیرد قبل از انتخاب زمینهای کم بازده برای زراعت ارگانیک، حاصلخیزی آن باید از طریق اضافه نمودن مواد آلی به خاک بهبود یابد. داشتن سابقه عدم استفاده از کودهای شیمیائی ، سم و یا دیگر نهاده های غیر مجاز به مدت سه سال، لازمه دریافت گواهینامه تولید ارگانیک می باشد. در این مدت می توان زمین را بررسی و نسبت به تقویت آن اقدام نمود.

کنترل علفهای هرز:

استفاده از علف کش در تولید پنبه ارگانیک ممنوع است در کشورهای پیشرفته کشاورزان در دهه ۱۹۴۰ وجین دستی را به وجین مکانیکی تبدیل و در دهه ۱۹۶۰ از علفکش استفاده نمودند اکنون با علفهای هرز از طریق استفاده از مواد شیمیائی چه در مرحله قبل از سبز شدن و چه در مرحله بعد از سبز شدن، قبل از اینکه به گیاه خساراتی وارد ساخته و یا علف به مرحله بذردهی برسد، مبارزه می گردد. عدم استفاده از مواد شیمیائی احتمالاً منجر به تغییرات اکولوژیکی خواهد شد ممکن است علفهای اصلی گذشته دوباره پدیدار و علفهائی که قبلاً اهمیت چندانی نداشته به عنوان علف غالب ظاهر شوند در هر صورت با علفهای هرز باید از طریق وجین دستی یا مکانیکی مبارزه شود. در این حالت انجام کوالتیواتور دقیق و نزدیک به گیاه بسیار ایده آل است . چه بسا در چنین حالتی احتیاج به بیش از یک وجین باشد، و انجام این عملیات اگر چه سبب بالا رفتن هزینه های تولید می گردد اما عدم استفاده از کود و سم سبب کاهش هزینه های تولید خواهد شد داشتن برنامه ای مناسب برای آبیاری قبل از کشت و شخم به موقع می تواند هزینه های کارگری را به حداقل کاهش دهد.همچنین تناوب مناسب نقش مهمی در کاهش علفهای هرز خواهد داشت به هر حال بر طبق مقررات تولید ارگانیک استفاده از سمپاشی موضعی یا استفاده از علفکش به هر طریق مجاز نمی باشد بعد از برقراری سیستم کنترل با علف های هرز، گیاه پنبه احتمالاً قادر به حفظ خود در مقابل علفهای هرز خواهد بود.

حاصلخیزی خاک:

به منظور دستیابی به یک برداشت اقتصادی، حاصلخیزی خاک باید همواره حفظ شود این امر می تواند با استفاده از کودهای ترکیبی و پوسیده و از طرق مختلف از جمله تعلیف دام در زمین صورت پذیرد. پس از انجام بررسیهای لازم روی تناوب می توان به این نتیجه رسید که کشت چه محصولاتی بیشتر از بقیه از کاهش حاصلخیزی خاک جلوگیری می کند کشت محصولاتی که پوشش سبزی دارند (بدون استفاده از کودهای شیمیائی در تولید آنها) ممکن است جهت افزایش مواد آلی و ازت دار کردن خاک لازم باشد. دیگر
نیازهای غذائی گیاه را می توان از طریق کودهای آلی مجاز تهیه شده تأمین نمود. مواد غذائی گیاه باید به نحوی تأمین گردد که تأثیرسوئی بر کیفیت الیاف نداشته باشد. کودهای سبز علاوه بر حاصلخیز کردن خاک روی ساختمان آن اثر مثبت بجا می گذارند به طور کلی استفاده از کودهای آلی مزایای زیادی را در برخواهد داشت. کودهای شیمیایی رشد گیاه را زیاد و در نتیجه باعث جذب آفات بیشتری می گردد اما استفاده از کودهای آلی روی واریته های مناسب و قوی، گیاه را با جمعیت آفات کمتری روبرو خواهد کرد. استفاده یکباره و زیاد ازت از طریق کودهای شیمیایی اگر چه سبب کشیده شدن سریع سلولها می شود ولی ساختمان سلول را ضعیف و سبب فشار و کاهش مقاومت گیاه در مقابل حمله حشرات می شود. بدین ترتیب پنبه ای که با استفاده از کودهای آلی تولید می شود از حشرات مکنده کمتر آسیب خواهد دید.

مدیریت آفات:

نوع آفات و خسارات آن در کشور ها و نواحی مختلف متفاوت می باشد برآورد شده است که در سطح جهان حدود ۲۵ درصد مواد شیمیائی کشاورزی تنها برای پنبه استفاده می گردد. که بخش مهمی از آن،
آفت کش ها می باشند درصورت عدم استفاده از حشره کشها میزان راندمان کاهش زیادی خواهد داشت به منظور دستیابی به یک راندمان اقتصادی و برای کنترل آفات و بیماریها راههای دیگری باید انتخاب شود.

بعضی از روشهائی که توسط سازمانهای صادر کننده گواهینامه ارگانیک اعلام شده به شرح زیر می باشد.

1. سمپاشی با سمومی که منشأ گیاهی دارند.

2. استفاده از تکنیکهای فرمونی. (Pheromones )

3. استفاده از حشرات شکاری و پارازیت کننده ها جهت افزایش مبارزه بیولوژیک.

4. استفاده از حشره کشهای نوین مانند صابون و روغن که بر طبق مقررات ارگانیک استفاده از آن مجاز شناخته شده باشد.

بدیهی است که به علت زیان های ناشی از خسارات آفات، نبود تجربه در روشهای جدید زراعت
(کشت ارگانیک) و ناامیدی از راندمان کم، دوره انتقالی را بسیار سخت خواهد نمود. با این همه حشرات شکاری در ظرف دو سال تکثیر شده و جمعیت آفات را کاهش خواهند داد و نقش مکانیزم ژنتیکی گیاه را هم نباید فراموش نمود، روشهای جدید مبارزه باید بررسی و مورد استفاده قرار بگیرد. و ممکن است گیاهانی که مقاومت بیشتری در مقابل حشرات داشته اما دارای راندمان کمتری می باشند نیز پذیرفته شوند.

مراقبتهای زمان برداشت:

استفاده از برگ ریز در کشورهائی که با دست برداشت می نمایند اهمیتی ندارد اما این مورد یکی از مهمترین مراحل برداشت در کشورهائی است که با ماشین برداشت می نمایند در بعضی از مناطق برگ ریز بخش مهمی از مصرف آفت کش را تشکیل می دهد برگ ریزها سه هدف عمده را دنبال می کنند:

1. با ریزش برگهای سبز، کار برداشت مکانیکی آسان تر صورت میگیرد زیرا از جمع شدن برگهای سبز در دستگاه که کار ماشین برداشت را مختل می سازد، جلوگیری می گردد.

2. با ریزش برگهای سبز زمستان گذرانی آفات آخر دوره در برگهای سبز کاهش می یابد.

3. با ریزش برگهای سبز هوا در بوته بهتر جریان خواهد یافت که در نتیجه رطوبت موجود در وش بیشتر کاهش خواهد یافت.

بهترین ریزش برگ پنبه می تواند از طریق یخبندان بعد از پایان دوره رشد که گیاه هنوز دارای برگ سبز می باشد بدست آید زارعین مناطقی که دارای یخبندان فصلی می باشد از این مزیت بزرگ برخوردار می باشند.همچنین در بعضی واریته ها ریزش برگ سریعتر نسبت به دیگر واریته ها انجام
می گیرد. که این خصوصیات می تواند بیشتر بررسی شده و مورد استفاده قرار گیرد.

گواهی:

پنبه هائی که تحت عنوان پنبه ارگانیک یا انتقالی ارائه می شوند باید در طول دوره رشد توسط پرسنل سازمان گواهی دهنده مورد بازرسی قرار گیرند سازمانهای گواهی دهنده یک لیست از مواد و روشهای مجاز تهیه و در اختیار زارعین متقاضی تولید پنبه ارگانیک قرار می دهند. قبل از برداشت لوازم برداشت از نظر آلودگی به مواد شیمیائی بازرسی می گردد خصوصاً اگر برداشت توسط ماشین برداشت اجاره ای و یا شخص دیگری غیر از تولید کننده صورت بپذیرد. هر کارخانه پنبه پاک کنی که اقدام به تصفیه پنبه ارگانیک یا انتقالی می پردازد قبل از تصفیه باید مورد تأئید قرار گیرد جهت ردگیری سابقه هر عدل پنبه ارگانیک یا انتقالی کلیه سوابق آن باید حفظ و نگهداری شود. چنانچه هر یک از محصولات فرعی استحصالی از تصفیه وش ارگانیک مانند مواد گردخانه، پنبه دانه، و پوست به عنوان ارگانیک یا انتقالی فروخته شود باید دارای بازرسیها و استانداردهائی باشد که برای پنبه محلوج در نظر گرفته شده است.

مرحله کارخانجات نساجی:

برای تبدیل پنبه ارگانیک به مواد نساجی از آنجا که مراحل نهائی و رنگرزی عمدتاً مراحل شیمیائی هستند اگر محصول نهائی بخواهد که دارای مهر ارگانیک باشد مراحل ذکر شده نیازمند توجه زیادی
خواهد بود. اخیراً از پنبه های ارگانیک در تولید محصولاتی همچون تی شرت، مایو، لباسهای یکسره، شورت، جین، لباس نوزاد، پارچه پیژامه، ملافه پنبه ای، حوله و دستمالهای آشپزخانه استفاده می شود توجه
بین المللی برای تولید پنبه ارگانیک رو به افزایش است که این امر از طریق پرداخت قیمتهای بالاتر، مشوق زارعین در تولید هر چه بیشتر پنبه بدون استفاده از مواد شیمیائی می باشد. اگر چه دستیابی به روند مطلوب تولید پنبه ارگانیک در کوتاه مدت مشکل است اما به نظر می رسد که در درازمدت پنبه ارگانیک بخش قابل توجهی از بازار پنبه را به خود اختصاص خواهد داد. بازار پنبه ارگانیک بستگی به قیمت آن در مقایسه با
هزینه های تولید و میزان راندمان آن دارد، تعیین قیمتهای تشویقی برای تولید کنندگان پنبه ارگانیک در سرعت بخشیدن به افزایش تولید از عوامل مهم محسوب می شود.